Dijareja je definisana (SZO) kao tri ili više mekih ili tečnih stolica dnevno (ili češće pražnjenje nego što je uobičajeno za pojedinca). Češće pražnjenje formirane stolice ne predstavlja dijareju, niti je to meka, „testasta” stolica ređa od dva puta dnevno. Dijareja se razlikuje po specifičnim simptomima (može biti praćena abdominalnim grčevima, groznicom, mučninom, povraćanjem, zamorom i hitnim stanjem, nadimanjem, izbacivanjem stolice veće zapremine), kao i po težini simptoma i dužini trajanja.
Dijareja je bolest koja je drugi vodeći uzrok smrti dece mlađe od pet godina starosti i odgovorna je za više od 700.000 smrtnih slučajeva dece svake godine. Većina ljudi zapravo umire od jake dehidracije i gubitka tečnosti (vode i elektrolita).
Mogući mehanizmi nastanka dijareje su:
Osmotsko opterećenje – dijareja se javlja kada rastvori koji ne mogu da se apsorbuju ostanu u crevima i vežu vodu (soli, šećeri, heksitoli itd.).
Povećana sekrecija – dijareja se javlja kada creva izlučuju više elektrolita i vode nego što apsorbuju (infekcije, trovanje hranom, dijetalne masti, lekovi itd.).
Skraćeno vreme kontakta sa površinom – dijareja se javlja kada brzi crevni tranzit i/ili smanjena površina umanje apsorpciju tečnosti (inflamatorne bolesti creva, resekcija creva, stimulacija glatkih mišića creva lekovima itd.).
Postoje mnogi uzroci koji dovode do dijareje:
-
Intestinalna infekcija (akutna Enterična Infekcija= AEI) uključujući trovanje hranom, može biti uzrokovana: virusima (rotavirus, norovirus, adenovirus), bakterijama (Salmonella, Shigella, E. coli, C. difficile) i parazitima (Giardia),
-
Primena lekova (kao neželjeno dejstvo antibiotika, lekova sa magnezijumom, kolhicina, hemioterapije)
-
Intolerancija na hranu/ faktore ishrane (kafa, čaj, gazirani napici, hrana koja sadrži šećere ili vlakna koja se slabo apsorbuju, kravlje mleko, voće bogato vlaknima: jabuke, kruške, šljive),
-
Poremećaji na nivou creva: inflamatorne bolesti creva: Kronova bolest, ulcerozni kolitis,
-
Sindrom iritabilnog kolona (IBS),
-
Ostali poremećaji gastrointestinalnog trakta: duodenitis, holecistitis, celijakija, insuficijencija pankreasa, sindrom prekomernog rasta bakterija (Bacterial Overgrowth Syndrome ili SIBO) iRak debelog creva i drugi tumori gastrointestinalnog trakt.
Šta je „Putnička dijareja“?
To je crevna infekcija prouzrokovana konzumiranjem kontaminirane hrane ili vode – javlja se kao posledica nesanitarnog rukovanja hranom (feko-oralna infekcija). Najčešći uzročnik je enterotoksična E. coli, a slede je druge bakterije – Campilobacter jejuni, Shigella spp. i Salmonella spp. Virusni patogeni mikroorganizmi koju mogu da je izazovu uključuju norovirus, rotavirus i astrovirus. Giardia je glavni protozoalni patogen pronađen u putničkoj dijareji. Iznenada se pojavljuje. Simptomi se kreću od blagih grčeva i hitnih mekih stolica do jakih bolova u trbuhu, groznice, povraćanja i krvave dijareje. Nelečena bakterijska dijareja traje 3–7 dana, virusna 2–3 dana, dok protozoalna dijareja može da traje nedeljama do mesecima bez lečenja.
Terapija dijareje
Standardna terapija bolesti dijareje podrazumeva oralnu rehidrataciju, dijetu, dok se antibiotici primenjuju samo kod teških slučajeva (povraćanje, grčevi, groznica), krvavih dijareja, upornih dijareja koje su rezistentne na primenjene terapisjke mere. Metronidazol se koristi kod dijareja izazvanih Giardia-om i ostalim protozoama. Kao podrška terapiji koriste se: antipropulzivi (loperamid) – smanjuju motilitet creva, a time i usporava izbacivanje patogena iz organizma (ne smeju da ga koriste pacijenti sa groznicom i krvavom dijarejom), zatim probiotici i enterosorbensi (aktivni ugalj i lignin).
